Verantwoordelijkheid
De verantwoordelijkheid voor de veilige demontage van een liftinstallatie ligt bij de uitvoerende partij maar begint bij de opdrachtgever of eigenaar van het gebouw waarin zich de lift bevindt. Er zijn vele constructies mogelijk waarbij het eigendom van een gebouw bijvoorbeeld bij een belegger ligt terwijl het onderhoud is uitbesteed aan een onderhoudsbedrijf of een beheerder. Soms is de eigenaar opdrachtgever maar vaak is er ook sprake van gedelegeerd opdrachtgeverschap. De keten van opdracht verstrekking is van belang voor de wijze waarop de verantwoordelijkheid is geregeld en ook de aansprakelijkheid, immers, wie zal er worden aangesproken bij een onveilige liftdemontage en wie moet zich ervoor verantwoorden.
In de praktijk zijn er diverse partijen betrokken bij de liftdemontage, te weten:
a. Gebouweigenaar
De gebouweigenaar heeft de verantwoordelijkheid om een gebouw dusdanig te onderhouden dat er geen risico’s ontstaan voor de veiligheid en gezondheid van de gebruikers en diegene die onderhoud uitvoeren aan het gebouw. Dit in overeenstemming met de geldende eisen uit het Bouwbesluit en de Arbeidsomstandighedenwetgeving.
b. Opdrachtgever bouw-/sloopproces
De opdrachtgever van het bouw-/sloopproces is degene voor wiens rekening, dan wel initiatief het bouwwerk/project tot stand wordt gebracht. Dit kan de gebouweigenaar zijn maar ook een projectontwikkelaar of een investeringsmaatschappij. De opdrachtgever van het bouw-/sloopproces dient ervoor te zorgen dat in de ontwerpfase wordt veilig gesteld dat bij de uitvoering van de opdracht die hij gaat verstrekken de werkgevers en zelfstandigen die op de bouwplaats werkzaam zullen zijn, in staat zullen zijn hun verplichtingen op grond van de arbeidsomstandighedenwetgeving na te leven.
c. Opdrachtgever liftdemontage
De daadwerkelijke opdracht tot het demonteren van een lift kan in de praktijk door verschillende partijen gegeven worden, bijv. door de gebouweigenaar, de opdrachtgever van het bouw-/sloopproces maar ook door de (bouwkundige-)aannemer die de bouw-/sloop heeft aangenomen of een liftleverancier. De opdrachtgever voor de liftdemontage heeft de verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat met de informatie uit de ontwerpfase in de uitvoeringsfase veilig wordt gesteld dat bij de uitvoering van de opdracht de werkgevers en zelfstandigen in staat hun verplichtingen op grond van de Arbeidsomstandighedenwetgeving na te leven.
d. Liftdemontagebedrijf
Een liftdemontagebedrijf wordt geacht op een veilige wijze de liftinstallatie te demonteren. Hierbij heeft het liftdemontagebedrijf een aantal verplichtingen, waaronder:
- het beschermen van de veiligheid en gezondheid van zijn werknemers tijdens de werkzaamheden, onder meer door valgevaar en fysieke overbelasting zo veel mogelijk weg te nemen;
- het vooraf inventariseren en evalueren risico’s en hiervoor een plan van aanpak op te stellen met hierin de maatregelen om de risico’s/gevaren te minimaliseren;
- het ter beschikking stellen van deugdelijke gekeurde arbeidsmiddelen;
- het voorkomen van gevaren voor derden;
- het inzetten van gekwalificeerde werknemers;
- het geven van voorlichting en instructie gericht op het voorkomen of beperken van de risico’s;
- het houden van toezicht;
- het aanstellen van een toezichthouder.
e. Advies- en ingenieursbureau
Het advies- en ingenieursbureau kan de betrokken partijen ondersteunen bij de verschillende werkzaamheden en beoordelingen. Een advies- en ingenieursbureau heeft veelal een adviserende en/of controlerende rol. Werkzaamheden die een advies- en ingenieursbureau kunnen uitvoeren zijn het doen van een demontagebeoordeling maar ook het beoordelen van de werkmethode of het demontageplan. Het advies- en ingenieursbureau is verantwoordelijk voor de door haar uitgevoerde controles en gegeven adviezen maar de formele verantwoordelijkheid voor het uiteindelijk veilig laten uitvoeren van de werkzaamheden ligt bij de werkgever die de werknemers de lift laat demonteren.
f. Installatiebedrijven
E- en W-installatiebedrijven zijn beperkt betrokken bij de liftdemontage maar hebben een belangrijke rol in het elektrisch veiligstellen van de liftinstallatie en de risico’s voor en door de omgeving, denk hierbij aan kabels en leidingen in of nabij de liftschacht en de machinekamer.
g. Materieeldiensten/verhuurbedrijven
De rol van materieeldiensten/verhuurbedrijven beperkt zich veelal tot het leveren van arbeidsmiddelen zoals hijs- en hefgereedschappen. Deze bedrijven zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit en de (goed)keuring volgens de geldende eisen van geleverde middelen en het verstrekken van de juiste gebruiksinstructie/gebruikshandleiding. Materieeldienst en verhuurbedrijven dienen zich te vergewissen waarvoor de te leveren materialen worden gebruikt om zeker te stellen dat de juiste middelen worden geleverd. Indien door een materieeldienst/verhuurbedrijf arbeidsmiddelen op de locatie worden samengesteld of gemonteerd dan ligt de verantwoordelijkheid voor de beoordeling op montage conform de geldende eisen bij het materieeldienst/verhuurbedrijf maar dit ontslaat de gebruiker er niet van om te controleren of dit daadwerkelijk is gebeurd en om de middelen op de juiste wijze te gebruiken/toe te passen.
h. Fabrikant/ leverancier
De fabrikant/leverancier van de liftinstallatie heeft de verantwoordelijkheid om informatie te verstrekken over de wijze waarop de liftinstallatie gedemonteerd kan worden. Afhankelijk van het jaar waarin de liftinstallatie gemonteerd is behoort dit opgenomen te zijn in het dossier van de fabrikant.
i. Werknemers/ zelfstandigen
Ook een werknemer heeft een aantal Arbowettelijke verplichtingen, maar die zijn qua omvang beperkt. In de Arbeidsomstandighedenwetgeving ligt de verantwoordelijkheid bijna per definitie bij de werkgever van een werknemer die bij zijn werk aan gevaar is blootgesteld. Deze laatste behoeft niet perse een werknemer te zijn, ook iemand die niet in loondienst is maar onder het gezag van een werkgever werkt, moet op dezelfde manier worden beschermd tegen schade aan de gezondheid. Het gaat hier onder meer om ingeleende werknemers, uitzendkrachten en stagiairs/leerlingen. ZZP-ers die onder gezag werken (meestal tegen een uurtarief) onderscheiden zich niet van ingeleende werknemers en werken dus net als zij onder verantwoordelijkheid van de inlener.
Verplichtingen werknemer
De verplichtingen van een werknemer zijn in het kort:
- Arbeidsmiddelen en gevaarlijke stoffen op de juiste wijze gebruiken.
- Op arbeidsmiddelen aangebrachte beveiligingen niet veranderen en niet weghalen en deze beveiligingen op de juiste wijze gebruiken.
- Door de werkgever beschikbaar gestelde persoonlijke beschermingsmiddelen op een juiste manier gebruiken en op de daarvoor bestemde plaats opbergen.
- Meewerken aan de voor werknemers georganiseerde instructie (’onderricht’).
- De werkgever inlichten over opgemerkte gevaren voor de veiligheid en gezondheid in het bedrijf.
- De werkgever en andere deskundige personen (preventiemedewerker, bhv’er, arbodienstverlener) indien nodig bijstaan bij de uitvoering van hun verplichtingen.
In bijlage 2 is een demarcatie-overzicht opgenomen van de betrokken partijen en wie er voor welke taak verantwoordelijk is.
Aansprakelijkheid
Aansprakelijkheid is de verplichting om de nadelige gevolgen van een bepaalde gebeurtenis te dragen en komt aan de orde wanneer bijvoorbeeld een (arbo-) wettelijke verplichting niet is nageleefd.
Voor liftdemontage is onder andere de arbeidsomstandighedenwetgeving van kracht waarin de aansprakelijkheid belegd is bij de werkgever, de werknemer, de V&G-coördinator, uitvoerende partij en de opdrachtgever van het bouwproces. Deze aansprakelijkheid betreft ook de zorgplicht voor derden.